«انا لله ...» برای احیای کاپیتولاسیون/ سند بردگی

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی آستان : این لایحه که هدفی جز تحقیر ملت، انگیزه‌بخشی به اتباع آمریکایی و قبضه کردن بازار ایران را دنبال نمی کرد، از زمان دولت امینی کلید خورد. اما در نهایت ننگ تصویب آن به نام دولت اسدالله علم ثبت شد. پس از سقوط کابینه علم، دولت حسنعلی منصور، وظیفه خوش خدمتی به آمریکا و تصویب این لایحه در دو مجلس سنا و ملی ایران را به عهده گرفت. لایحه مذکور با چند تنش مختصر، در سنا تصویب شد اما داستان مجلس شورای ملی اندکی متفاوت است. با اینکه بسیاری از اعضای مجلس از اعضای «حزب ایران نوین» بودند، و به همین دلیل منصور از تصویب آن اطمینان داشت اما اوضاع به این راحتی ها پیش نرفت.

اعتراض چند نماینده به این لایحه، بحث های متعددی را در پارلمان شکل داد و در نهایت زیر فشار سنگین سفارت آمریکا، لایحه مذکور بدون در نظر گرفتن رسوم قانونگذاری، به رأی گذاشته شد. لایحه را نه به کمیسیون‌های دادگستری و نظام فرستادند و نه حتی برای مطالعه در اختیار نمایندگان قرار دادند. با این وجود، مخالفان لایحه فقط 13 رای کمتر از موافقان داشتند. ۷۴ در مقابل ۶۱ رأی.

چند روز بعد که مجله داخلی پارلمان متن کامل سخنرانی نمایندگان را منتشر کرد، جرقه خیزش ملت زده شد. یک نسخه از این متن به دست امام (ره) رسید. خبر آمد که قرار است امام(ره) در ۴ آبان‌ماه ۴۳ مصادف با روز میلاد حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها، سخنرانی کنند. بسیاری از مردم خود را به قم رساندند و در خانه امام و کوچه‌های اطراف آن جمع شدند. شاهدان می گویند چهره امام برافروخته بود و چشمان ایشان از شدت خشم و خستگی و بی‌خوابی سرخ شده بود. سخنرانی توفانی آغاز شد. سخنانی که با "انا لله و انا الیه راجعون" شروع شد و آتشی به جان رژیم انداخت که زیر آن، فقط 14 سال دوام آورد.

کاپيتولاسيون(Capitulation) از کلمه capitulate و به معناي شرط گذاشتن و در لغت به معناي سازش و تسليم است. کاپيتولاسيون به ‌قراردادهايي اطلاق مي‌ شود که به موجب آن اتباع يک دولت در قلمرو دولت ديگر مشمول قوانين کشور خود مي‌ شوند و آن قوانين توسط کنسول آن دولت در محل اجرا مي ‌شود. به همين جهت در فارسي به آن«حق قضاوت کنسولي» نيز گفته مي شود. اين قراردادها اغلب ميان دولت‌ هاي اروپايي و دولت ‌هاي آسيايي و آفريقايي بسته مي ‌شدند؛ چرا که از نظر اروپاييان دادگاه ها و مؤسسات قضايي اين کشورها قادر به حمايت کافي از اتباع خود نبودند.

سابقه كاپيتولا‌سيون در ايران به معاهده تركمن‌ چاي باز مي‌گردد كه بر اساس فصل هشتم آن اين امتياز به اتباع روس داده شد. گر چه اين امتياز در زمان رضاخان پهلوي ملغي اعلا‌م شد(1306 ش) اما محمدرضا پهلوي درصدد احياي آن در حكومت خود برآمد، البته اين بار نه براي اتباع روسي بلكه براي اتباع آمريكايي! از مدت ‌ها قبل آمريكا قصد داشت تا امتياز كاپيتولا‌سيون را از دولت ايران بگيرد  و عاقبت در تاريخ 21 مهرماه 1343 به مقصود خود نائل آمد و توانست براساس  لايحه حسنعلي منصور، نخست وزير وقت ايران و مصوبه مجلس شوراي ملي ايران، به كليه نظاميان و ماموران سياسي خود اين حق را بدهد كه چنان چه مرتكب هر خيانت و جنايتي در ايران شدند، دستگاه‌ هاي انتظامي و قضايي ايران حق هيچ گونه مداخله و محاكمه آنان را نداشته باشند و جنايتكاران مستقيما به آمريكا براي  رسيدگي به جنايت شان اعزام شوند و بدين ترتيب حكومت پهلوي، ننگ ديگري را بر دامن ملت ايران نشاند و رسوايي و افتضاح هر چه بيشتر خود را ‌آشكار کرد. 

طوري که، يكي از بزرگ ترين خيانت ‌هاي حكومت پهلوي پس از قيام 15 خرداد 1342، كه زمينه ‌را براي  تبعيد حضرت امام خميني(س) به خارج از كشور فراهم کرد، تصويب لايحه كاپيتولاسيون در مجلس شوراي ملي بود. امام بزرگوار که از حضور مستشاران نظامي و امنيتي آمريکايي در ايران آگاهي داشت و از تصويب کاپيتولاسيون نيز اطلاع يافته بود تصميم گرفت تا اين توطئه بزرگ و ننگين را افشا کند از اين رو در حالي که رژيم مي ‌کوشيد تا با برگزاري تبليغاتي پر زرق و برق جشن چهارم آبان(1343هـ . ش) مصادف با چهل و پنجمين سالروز تولد شاه مسأله کاپيتولاسيون را به فراموشي بسپارد.

  آیت الله خمینی (ره) سخنراني خود را در همان روز(چهارم آبان 43) ايراد و در همه جا منتشر کردند. وي در اين سخنراني ابتدا با "انالله و انااليه راجعون" شروع کرده و روز قبولي کاپيتولاسيون را روز عزاي ملت نام گذاري کردند و دولت و مجلسيان ايران را نوکران آمريکا ناميدند و قدرت هاي شرق و غرب را محکوم کرده و جمله مشهور خود«آمريکا از انگليس بدتر انگليس از آمريکا بدتر ، شوروي از هر دو بدتر، همه از هم بدتر، همه از هم پليدتر، لکن امروز سر و کار ما با آمريکاست» را ادا کردند و هم چنين امام در اعلاميه‌اي تصويب لايحه کاپيتولاسيون را«سند بردگي ملت ايران» و«اقرار رژيم به مستعمره بودن ايران و ننگين ‌ترين و موهن‌ ترين تصويب نامه غلط دولت هاي بي ‌حيثيت» ناميد و نسبت به سوء استفاده‌ هاي ناشي از آن هشدار داد.

 اين اعلاميه در تهران و برخي شهرهاي کشور پخش شد و تعداد زيادي از آن در خانه ‌هاي آمريکائيان ساکن تهران انداخته شد. 9روز پس از سخنراني در نيمه شب 13 آبان صدها کماندو منزل امام  در قم را محاصره و ايشان را دستگير و شبانه به تهران منتقل کردند و با يک هواپيماي باري و به همراه دو مأمور امنيتي به ترکيه تبعيد کردند و مدتي بعد حاج آقا مصطفي فرزند ارشد امام نيز به همان تبعيدگاه فرستاده شد و بعد از 11 ماه به دليل اعتراضات مجامع روحاني ايران و عراق، به عراق تبعيد شد و به مدت 13 سال و تا 5 ماه قبل از پيروزي انقلاب اسلامي در آن کشور به سر برد. اندکي بعد از کاپيتولاسيون، آمريکايي ها مبلغ 200 ميليون دلار براي خريد تسليحات از آمريکا در اختيار رژيم شاه قرار دادند. محافل سياسي ايران اين وام را پاداش آمريکا به شاه در قبال تصويب کاپيتولاسيون عنوان کردند.

 امام خميني(س)، از پذيرش کاپيتولاسيون بعنوان امضاي سند بردگي ايرانيان ياد مي کنند، به گونه اي که جيمزبيل، محقق آمريکايي، در مورد  اين سخنراني چنين مي گويد: (اين سخنراني پرشور ايشان، يکي از مهم ترين و تحريک کننده ترين بيانات سياسي ايراد شده درايران در اين قرن مي باشد. حضرت امام خميني(س) در اين سخنراني با کمال قدرت و بطور مستقيم، شاه و آمريکا را به دليل تلاش براي نابود کردن يکپارچگي و استقلال ايران مورد حمله قرار داد.)

منبع:پایگاه اطلاع رسانی آستان