شرح مختصر دعای مکارم الاخلاق/ گفتار اول: در فضیلت ماه رمضان

در ایام ماه مبارک رمضان امسال، یادگار گرامی امام آيت الله سید حسن خمینی طی سلسله یادداشت هایی، به اختصار به شرح دعای مکارم الاخلاق می پردازد.

به گزارش پايگاه اطلاع رساني آستان، امروز بخش اول این یادداشت ها که به بیان فضیلت این ماه مبارک اختصاص دارد، از نظر مخاطبان ارجمند می گذرد:

 

بسم الله الرحمن الرحیم

خدای سبحان را شاکریم که باز عنایتی حاصل آمد تا رمضانی دیگر را درک کنیم و نزد حضرت رحمان در ماهِ ضیافتش میهمان باشیم و تن و جان را به روزه داری پالایش کنیم. چنان که گفت: «ویسقون فیها کاسا کان مزاجها زنجبیلا» (انسان: 17)، و آنکس که به دل روزه داشت، شراب طهور گیرد، در کأس محبت بر بساط قربت از ید صفت؛ چنانکه گفت: «و سقاهم ربهم شرابا طهورا» (انسان: 21) و هر که جرعه ای از آن شراب چشید، جانش در هوای وحدانیت بپرید؛ شرابی که از آن بوی وصل جانان آید، گر دو صد جان در آن سر کنی، شاید. (ر.ک: کشف الاسرار میبدی، ج1، ص495)

مفسران در باره آیه مبارکه : «یا ایها الذین آمنوا کتب علیکم الصیام کما کتب علی الذین من قبلکم لعلکم تتقون» (بقره / 183) گفته اند که روزه بر دو گونه است: روزه ظاهر که همانا دوری مفطرات است، در حالی که نیت خود را برای خدا قرار داده ای، و دیگر روزه باطن که همانا نگاه داری روح است از آنچه در آن سکنی گیرد و سپس نگاه داری سِرّ و ضمیر پنهان خویش است از هرچه در آن غیر خدا ملاحظه گردد. (لطائف الاشارات، ج1، ص153)

 به مناسبت حلول رمضان الکریم، تذکاری از مرحوم رشیدالدین میبدی را در رفعت و درجه این ماه مبارک رمضان از نظر می گذرانیم: «اینک ماه رمضان اقبال کرد بر دوستان، ماهی که هم بشوید، هم بسوزد؛ بشوید با آب توبه دل های مجرمان را، و بسوزد با آتش گرسنگی تَن های بندگان را.

اشتقاق رمضان از «رمضا» است از «رمض». اگر از رمضا است، آن سنگ گرم باشد که هر چه بر آن نهند بسوزد، و اگر از رمض است، باران باشد که به هر چه رسد، آن را بشوید.  مصطفی (صلی الله علیه و آله) را پرسیدند که رمضان چه باشد؟ گفت: «أرمض الله فیه ذنوب المومنین و غفرها لهم». انس مالک گفت: از رسول خدا (صلی الله علیه و آله)  شنیدم که گفت: «هذا رمضان قد جاء تفتح فیه ابواب الجنه و تغلق فیه ابواب النار، و تغلق فیه الشیاطین، من ادرک رمضان فلم یغفر له فمتی؟!  این ماه رمضان است که آمده است؛ درهای بهشت در آن باز است و درهای آتش بسته است و در آن شیطان ها به بند هستند. هر کس رمضان را درک کند و بخشیده نشود، کی بخشیده می شود؟!» و همچنین فرمود: «لو اذن الله للسموات و الارض أن تتکلما لبشّرتا صوّام رمضان بالجنه؛ اگر خداوند به آسمان ها و زمین اذن می داد که سخن بگویند، روزه داران ماه رمضان را به بهشت بشارت می دادند». (دلیل راه، صص 213 و 214)

امام خمینی (قدس سره) در فضیلت ماه ضیافت الله و لیالی و ایام شریف و پربرکت آن می فرماید: «کیفیت نزول قرآن در ابهام باقی مانده است برای امثال ما، و همچنین کیفیت نزول ملائکه الله در لیلة القدر و ماهیت لیلة القدر و این دعوتی که خدای تبارک و تعالی به حسب آن چیزی که از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) منقول است که «دعیتم الی ضیافت الله» و کسی نمی داند ضیافت چی هست و کی پذیرفته است این ضیافت را، و مقدمات پذیرش این زیارت، این ضیافت چی هست و خود ضیافت چی هست، باید عرض کنم که غیر از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) کسی به این ضیافتی که خدای تبارک و تعالی دعوت کرده است، آن طور که او اجابت کرده است، کسی اجابت نکرده است. دعوت مراتب دارد، اجابت هم مراتب دارد. آن مرتبه اعلای اجابت، آنی است که پس از حصول مقدمات و ریاضاتی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) کشیده اند، منتهی شد به اینکه خدای تبارک و تعالی از او ضیافت کرد به نزول قرآن؛ قرآن آن نعمتی است که در ضیافتی که از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) شده است، آن نعمتی است که در آن سفره ای که از ازل تا ابد پهن است، پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله) برخوردار از آن بوده است». (صحیفه امام، ج17، ص489)

لزومِ آراستگیِ بیتِ جان به آداب و مناسکِ ضیافت الهی و ضرورت پیراستن باطن از پلیدی شرک ما را بر آن می دارد که دست نیاز به دامان هادیان معصوم امت  (علیهم السلام) در آویزیم و همچون رمضان گذشته، خوشه چین صحیفه شریفه سجادیه و دعای پرمغز و انسان سازِ «مکارم الاخلاق» شویم و در این ماه عزیز، فرازهایی از این دعای شریف را به بحث و سخن بنشینیم.

رمضان پیشین، طی بیست و چهار گفتار، فرازهایی از این دعای شریف (که بیستمین دعا از مجموعه گرانسنگ صحیفه سجادیه است) را به اختصار به شرح آوردیم:

بِسْمِ اللّهِ الْرَّحْمنِ الْرَّحیم

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ بَلِّغْ بِإِیمَانِى أَکْمَلَ الْإِیمَانِ، وَ اجْعَلْ یَقِینِى أَفْضَلَ الْیَقِینِ، وَ انْتَهِ بِنِیَّتِى إِلَى أَحْسَنِ النِّیَّاتِ، وَ بِعَمَلِى إِلَى أَحْسَنِ الْأَعْمَالِ. اللَّهُمَّ وَفِّرْ بِلُطْفِکَ نِیَّتِى، وَ صَحِّحْ بِمَا عِنْدَکَ یَقِینِى، وَ اسْتَصْلِحْ بِقُدْرَتِکَ مَا فَسَدَ مِنِّى.

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اکْفِنِى مَا یَشْغَلُنِى الِاهْتِمَامُ بِهِ، وَ اسْتَعْمِلْنِى بِمَا تَسْأَلُنِى غَداً عَنْهُ، وَ اسْتَفْرِغْ أَیَّامِى فِیمَا خَلَقْتَنِى لَهُ، وَ أَغْنِنِى وَ أَوْسِعْ عَلَیَّ فِی رِزْقِکَ، وَ لَا تَفْتِنِّی بِالنَّظَرِ، وَ أَعِزَّنِی وَ لَا تَبْتَلِیَنِّی بِالْکِبْرِ، وَ عَبِّدْنِی لَکَ وَ لَا تُفْسِدْ عِبَادَتِی بِالْعُجْبِ، وَ أَجْرِ لِلنَّاسِ عَلَى یَدِیَ الْخَیْرَ وَ لَا تَمْحَقْهُ بِالْمَنِّ، وَ هَبْ لِى مَعَالِىَ الْأَخْلَاقِ، وَ اعْصِمْنِى مِنَ الْفَخْرِ.

 اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ لَا تَرْفَعْنِى فِى النَّاسِ دَرَجَةً إِلَّا حَطَطْتَنِى عِنْدَ نَفْسِى مِثْلَهَا، وَ لَا تُحْدِثْ لِى عِزّاً ظَاهِراً إِلَّا أَحْدَثْتَ لِى ذِلَّةً بَاطِنَةً عِنْدَ نَفْسِى بِقَدَرِهَا.

در گفتارهای بیست و چهارگانه پیش گفته، پیش از پردازش به این فرازها، توضیحاتی مختصر در منقبت و جایگاه رفیع صحیفه کامله سجادیه و دعای شریف مکارم الاخلاق، ارائه گردید و به این نکته توجه داده شد که چگونه سلاحِ دعا، در تدبیر منحصر به فرد حضرت سید الساجدین (علیه السلام)، به شیوه ای برای راهبری امت و بیان معارف اسلامی بدل گردید. همچنین درباره کیفیت و چگونگی و لزوم بهره مندی از ادعیه مأثوره اهل بیت (علیهم السلام) مباحثی در میان آمد و شرح مختصری از فرازهای یادشده از نظر گذشت.

امسال و در رمضان جاری نیز با توفیق و دستگیری الهی، در ادامه سنت گذشته، فرازهای دیگری از این دعای شریف را به سخن خواهیم نشست تا روشنای این مشعل فروزان بهره نگارنده و  خوانندگان محترم گردد.