تخمک اهدایی چیست ؟

دکتر میترا زندی، فوق دکترای پرستاری و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره تخمک اهدایی گفت: عوامل مهمی در ناباروری دخیل هستند. یکی از این فاکتورهای مهم تخمک گذاري است.  تخمک گذاری زنان تحت تاثیر عوامل مختلفی چون نارسایی تخمدان، اختلالات آناتومیکی در فرد، سن بالا و وقوع یائسگی، مشکلات سیستم ایمنی، بیماری های ژنتیکی قابل انتقال در فرد، درمان های مختلف (رادیوتراپی، شیمی درمانی و ...) منجر می شود تا تخمک ها قابلیت استفاده نداشته باشند. این زانان داراي رحم سالم با قابليت نگهداري جنين هستند اما تخمدان هاي آنها تخمك مناسبي توليد نمي كند، بنابراین در این شرایط جهت بارداری از تخمک اهدایی استفاده می شود. در روش تخمک اهدایی، زوج خواهان فرزند نیازمند به یک فرد اهدا کننده و یا شخص ثالث هستند تا بتوانند از تخمک های اهدایی وی جهت باروری خود استفاده کنند.

وی در ادامه با اشاره به اینکه اهدای تخمک در چه مواردی توصیه می شود افزود: اهدای تخمک معمولا در مواردی به کار می رود که زنان به خاطر سن بالا و اختلالات دیگر علیرغم سالم بودن ارگانهای باروری دیگر به علت نداشتن تخمک از امکان باروری محروم می باشند. از شایعترین دکتر میترا زندی علل منجر به اهدای تخمک را اشاره کرد و گفت: یائسگی زودرس، سن بالای مادر یا مشکلات تخمک گذاری، زوجینی که ناقل بیماری ژنتیکی خاصی باشند (مثلا هر دو مینور و ناقل تالاسمی باشند)، زوجینی که فرزند مبتلا به بیماری ژنتیک خاصی دارند ولی آزمایش¬های ژنتیک و پاراکلینیک به تشخیص نهایی بیماری ایشان منجر نشده است.

تاریخچه استفاده از تخمک اهدایی

اولین بارداری موفق با تخمک اهدایی در سال 1984 توسط یک تیم پزشکی در استرالیا به وقوع پیوست. بعد از آن تلاش های اولیه در ایالت متحده امریکا برای بارداری با تخمک اهدایی در دانشگاه کالیفرنیای لس آنجلس آغاز گردید. سپس بوسیله این تیم اهدای اسپرم نیز در صنعت باروری بکار گرفته شد. در کشور ما نیز این روش سال هاست مورد استفاده قرار می گیرد.

انواع روش های تخمک  اهدایی:

راه های مختلفی برای دریافت تخمک اهدایی وجود دارد:

1. اهدا کننده از اعضای خانواده (مادر و خواهر) و یا از دوستان و بستگان نزدیک باشد: در این حالت دارای یک مزیت بزرگ است و آن نزدیکی ژنتیکی فرزند با والدین می باشد اما یکی از معایب بزرگ آن شناخت طرفین از یکدیگر و اثرات روانی و ذهنی آن از جمله امکان فاش شدن موضوع از سوی اهدا کننده به فرزند در آن آینده میباشد.

2. اهدای تخمک های افرادی که قبلاً تحت درمان با IVF  بوده اند و تخمک های باقی¬مانده و فریز شده خود را در اختیار زنان نابارور قرار میدهند.

3. سومین و محبوب¬ترین روش استفاده از تخمک یه فرد ناشناس است. در این روش کلینیک های ناباروری افرادی که تمایل و امکان اهدای تخمک را دارند شناسایی کرده و سپس از لحاظ برخی ویژگی های مهم با فرد گیرنده تخمک تطابق می دهند. 

معايب اشتراک تخمک:

سلامت اهداکننده مهمترين مسأله در اهداي تخمك بوده و تقريبا در تمامي دستورالعملهاي جهاني به آن توجه شده است. بيشترين نگراني هر گيرنده ي تخمک، کيفيت تخمک اهدايي و امکان سرايت بيماريهاي ارثي از طريق اهداست. در ارتباط با اهداي تخمك امکان بررسي اهداکننده و در بعضي موارد فرزند قبلي وجود دارد اما در اشتراک تخمک چون بيمار خودش نابارور است امکان به¬دست آوردن سابقه اي از سلامت فرزند قبلي وجود ندارد. همچنين، اين امکان وجود ندارد که بتوانيم زوجين نابارور را به طور کامل سالم بدانیم. ممکن است برخي علل ناباروي در زنان مانند تخمدان پليکيستيک زمينه ي ژنتيکي داشته باشد. از سوي ديگر، ميانگين سني زنان نابارور به طور قابل توجهي از زنان بارور بيشتر است که خود ميتواند خطر بروز ناهنجاري هاي مادرزادي را بيشتر كند. به همين دليل در اهداي تخمك، محدوديت سني تعيين شده است (تا 35 سال).

دکتر زندی در پایان به مراحل درمان اشاره داشت و گفت: 

آماده سازی تخمک: مرحله اول درمان شامل آماده سازی اهدا کننده می¬باشد و به این منظور فرد اهدا کننده 3-2 هفته قبل از فرآیند تخمک گیری باید تحت داروهای هورمونی قرار گیرد. در هر سیکل قاعدگی، زنان یک تخمک آزاد می کنند، برای بدست آوردن تعداد تخمک¬های بیشتر از اهدا کننده، فرد را تحت داروهای هورمونی قرار می دهند تا بدین ترتیب بتوان تخمک¬های باقی¬مانده را فریز کرد. گاهی همزمان چند تخمک را با هم به رحم فرد دریافت کننده انتقال می دهند تا احتمال باروری افزایش پیدا کند که ممکن است تنها یک تخمک موفق به لانه گزینی شود و یا اینکه حاملگی چند قلویی رخ دهد. فرآیند بلوغ تخمک ها از طریق سونوگرافی و آزمایش خون جهت بررسی سطح هورمون ها مورد بررسی قرار میگیرد، زمانی که تخمک ها بالغ شدند تخمک گذاری به وسیله تزریق هورمون گنادوتروپین (hCG)  تحریک می شود. حدود 36 ساعت بعد از تزریق hCG، تخمک ها باید از فرد اهدا کننده دریافت شود. این کار معمولاً با سونوگرافی واژینال و تحت بیهوشی و یا داروهای آرامبخش انجام می شود. سپس تخمک ها بررسی شده و در صورت بلوغ آنها را فریز می-کنند. سپس از همسر، اسپرم جهت لقاح آزمایشگاهی دریافت می شود. اسپرم و تخمک را در فضای آزمایشگاه به صورت خارجی با یکدیگر لقاح می دهند (لقاح آزمایشگاهی). به موازات آمادهسازی تخمک، فرد گیرنده تخمک باید از داروهای حاوی پروژسترون استفاده کند تا بدن او جهت لانه گزینی آماده شود. پروژسترون با ایجاد تغییر در آندومتر رحم، باعث ایجاد فضای مناسب جهت لانه-گزینی می شود. شکل های مصرفی پروژسترون به صورت قرص، شیاف و آمپول است. 3 روز بعد از لقاح آزمایشگاهی، تخمک ها آماده انتقال به بدن دریافت کننده هستند. بعد از دراز کشیدن بیمار، پزشک جنین را از طریق یک کاتتر باریک وارد فضای رحم می کند، سپس دریافت کننده تخمک باید مصرف داروهای استرادیول و پروژسترون را تا زمان مثبت شدن نتیجه بارداری ادامه دهند که این زمان معمولاً 2 هفته بعد از انتقال جنین است. در صورت مثبت شدن تست بارداری مصرف داروها در نیمه اول حاملگی ادامه پیدا می کند. در این زمان سطح خونی استرادیول و پروژسترون کنترل می شود. از تخمک های اضافی فریز شده در  صورت منفی شدن تست بارداری استفاده خواهد شد.

 

 

درصد بارداری با تخمک اهدایی: موفقیت بارداری با تخمک اهدایی بستگی به کیفیت رویان، سن فرد اهدا کننده و تعداد رویان های منتقل شده دارد. درصد موفقیت با تخمک اهدایی تازه حدود 50 درصد و با تخمک اهدایی فریز شده حدود 40 درصد می باشد.