باروری به روش آی وی اف یا لقاح داخل آزمایشگاهی چیست؟

دکتر میترا زندی فوق دکترای پرستاری و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در خصوص باروری به روش آی وی اف گفت:  ناباروری، به عنوان یکی از مشکلات شایع بهداشتی درمانی جوامع مطرح است که در حال حاضر بیش از 20.2 درصد جمعیت ایران را درگیر کرده است. این میزان در مناطق شهری 19.9 درصد و در مناطق روستایی 22 درصد می باشد که نسبت به میانگین جهانی بالاتر است. امروزه روش ‌هاي جديد كمك باروري، امکان بارداري در زوجین نابارور را فراهم نموده است. 

 دکتر زندی با اشاره به تاریخچه استفاده از آی وی اف در ادامه گفت: ﻟــﻮﺋﻴﺲ ﺑــﺮﺍﻭﻥ ، ﺍﻭﻟــﻴﻦ ﮐــﻮﺩﮎ حاصل از ﻟﻘــﺎﺡ ﺁﺯﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲ است که ﺩﺭ سال ١٩٧٨ متولد شد. با تولد او ﺁﮔﺎﻫﻲ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﺯ ﺩﺭﻣﺎﻥ ﻫﺎﻱ ﻧﻮﻳﻦ ﻧﺎﺑﺎﺭﻭﺭﻱ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻳﺎﻓﺖ. ﺍﺯ ﺁﻥ ﺳﺎﻝ ﺭﻭﺵ ﻫﺎﻱ ﺟﺪﻳﺪ ﻛﻤﻚ ﺑﺎﺭﻭﺭﻱ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺭﺷﺪ ﻭ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ. روش های کمک باروری شامل تمام روش هایی است که با دستکاری مستقیم تخم در خارج از بدن صورت می گیرد و پس از لقاح آن در آزمایشگاه، رویان ها به داخل رحم انتقال داده می شوند. استفاده از این روش ها در سراسر دنیا در حال افزایش است.

دکتر میترا زندی تصریح کرد: آی وی اف فرایندی است که با لقاح اسپرم و تخمک در شرایط آزمایشگاهی و سپس انتقال جنین حاصله به رحم زن همراه است. آی وی اف از طریق تحریک شدید و کنترل شده¬ی تخمدان¬ها با هورمون های محرک تخمک گذاری شروع می شود و به دنبال آن از طریق سونوگرافی واژینال، دریافت تخمک از تخمدا¬ن¬ها صورت می گیرد و پس از لقاح در آزمایشگاه، رویان ها به داخل رحم انتقال داده می شوند. بنابراین مراحل اصلی در سیکل آی وی اف شامل تحریک تخمک گذاری، برداشت تخمک، لقاح، کشت جنین و انتقال جنین می باشد.

دکتر زندی درباره آزمایشات و غربالگری های قبل از شروع درمان آی وی اف توضیح داد افزود: زوجین پیش از آن که برای داشتن فرزند، روش آی وی اف را انتخاب کنند، معمولاً به دلیل داشتن مشکل در باروری به پزشک و مراکر درمانی مراجعه می کنند و از نظر سلامت دستگاه تولید مثلی بررسی می شوند و درنهایت مشخص می شود که با توجه به شرایط جسمی آنها، کدام روش برای باروری امکان پذیر است. اولین گام درمانی برای زوج نابارور در بدو ورود، ویزیت توسط متخصصین زنان و زایمان است. پزشک پس از گرفتن شرح حال، سابقه بیماری ها و معاینه فرد مراجعه کننده به بررسی آزمایش های لازم از جمله بررسی هورمون های جنسی مانند هورمون محرک فولیکول (اف اس اچ)، هورمون جسم زرد (ال اچ)، پرولاکتین و آزمایش های تیروئیدی می پردازد. به منظور بررسی عملکرد تخمدان ها و دستگاه های داخلی، سونوگرافی از راه واژن و یا شکم انجام می شود. همچنین به منظور بررسی حفره و لوله های رحم، هیستروسالپنگوگرافی، لاپاروسکوپی و یا هیستروسکوپی انجام می گیرد. در هر دو زوج آزمایش هپاتیت بی، هپاتیت سی، ایدز، هموگلوبین، تشخیص گروه خونی و اعتیاد باید صورت بگیرد.

اسپرم مرد نیز از نظر کیفیت و تعداد آزمایش می شود. ویزیت مرد توسط پزشک اورولوژیست (متخصص مجاری ادراری) انجام می گیرد. در این ویزیت پس از بررسی شرح حال و تاریخچه بیماری، انجام معاینه و آزمایشات هورمونی انجام می شود. پس از مشاهده نتایج، روش درمانی مناسب پیشنهاد می شود و با زوجین درباره درمان مورد نظر مشاوره می شود و پس از توجیه آنان و در صورت توافق، دوره درمانی آغاز می گردد.

زندی در ادامه بیان داشت: از مزایای این روش می توان به امکان انتخاب جنین های با کیفیت اشاره کرد؛ جنین هایی که حداکثر قدرت فیزیولوژیک و بیولوژیکی را دارند، انتخاب شده و به داخل رحم منتقل می شوند. این روش، در موارد زیادی از ناباروری با علل مختلف قابل استفاده است. اما علی رغم موفقیت¬های چشمگیر درمان¬های ناباروری، هنوز نگرانی هایی در رابطه با عوارض منفی این روش¬ها بر مادر و جنین، شامل خطر حاملگی خارج از رحم (معمولا در لوله های رحمی)، سندرم تحریک بیش از حد تخمدان، زایمان زودرس، وزن کم نوزاد و حاملگی چند قلویی وجود دارد.

احتمال موفقیت این روش

لقاح داخل آزمایشگاهی (آی وی اف) مهمترین روش کمک باروری است. به دلیل پیشرفت¬های قابل ملاحظه، موفقیت در درمان و افزایش میزان باروری در آی وی اف، استفاده از این درمان به طور فزاینده ای به عنوان خط اول درمان ناباروری مطرح است.  میزان پاسخ دهی تخمدان در سیکل آی وی اف به عواملی نظیر سن، شاخص توده بدنی (بی ام آی) ، علت ناباروری، طول مدت ناباروری، تعداد جنین منتقله، کیفیت جنین، سابقه آی وی اف و فاکتور های روحی روانی از جمله اضطراب بستگی دارد. میزان موفقیت آی وی اف در هر انتقال حدود 25 درصد و میزان تولد زنده در هر دوره زمانی 18 درصد می باشد (مصطفی قره باغی و همکاران، 1390). تعداد بارداری هایی که از طریق استفاده از آی وی اف اتفاق می افتد هر ساله افزایش می یابد به طوری که در سال 2009، در اروپا 109.239 نوزاد با کمک آی وی اف متولد شدند و نورادان متولد شده با آی وی اف در ایالت متحده آمریکا 1.6 درصد از همه تولد ها در آمریکا را به خود اختصاص می دهند و در سال 2013 بیش از 63000 تولد با کمک آی وی اف اتفاق افتاد (استیونسونو همکاران، 2016).