نیک زیستی با مهارت ارتباط موثر و ارتباطات بین فردی

امروز همزمان با رشد تکنولوژی، صنعتی شدن و مدرنیته شدن بسیاری از ارتباطات هم تغییرات خاص خود را پیدا کرده و نمی شود با همان روش های قبلی نیاز به ارتباطات را مدیریت کرد .

 رمز موفقیت در بسیاری از مراحل چرخه زندگی در گروه مهارت ارتباط موثر نهفته است. این روابط اعم از روابط اجتماعی، تحصیلی ،شغلی ،خانوادگی و...  را شامل می شود. انسان موجودی اجتماعی است و چه از قدیم الایام به طور سنتی و چه مدرن، بسیاری از مشکلات را نه از محیط و اشیا، بلکه از قلمرو روابط انسانها دریافت می کند و ناکارآمدی در روابط او را دچار عصبیت، اختلالات  و کینه توزی میکند.

 ارتباط چیست؟ 

در تعریف ساده از ارتباط باید گفت : فرآیند ارسال و دریافت پیام ، چه از طریق کلام و یا غیر کلام که شامل عمل متقابلی بین فرستنده و گیرنده پیام می باشد. عمل متقابل و انتقالی و معمولاً به تناسب جایگاه- رشد -و اطلاعات سازماندهی می شود ،چه این موجود یک انسان هوشمند باشد یا یک جانور که در سطح غریزه اش ارتباط برقرار می کند. ضرورت نیاز به ارتباط موثر 

موجود زنده در سلسله مراتب برآورده شدن نیازهایش (بقا و روند ارتقاء زندگی)  باید اطلاعاتی را دریافت و انتقال دهد ،حال هرچه این ارتباطات عمیق تر ،صمیمی تر و کارآمد تر تلقی شود، باید کیفیت وارد این سیستم انتقال متقابل شود. چرا که پای احساسات، عواطف و در نهایت  اشتراک ذهنیت و افکار پیش می آید. در یک سیستم رباتیک شما برای دریافت اطلاعات نیاز به مهارت های بین‌فردی ندارید، زیرا که ارتباط یک سویه برقرار می شود و اطلاعات جامعی به دست خواهید آورد، اما بین دو موجود انسانی با داشتن عواطف و نیازهای صمیمیت، تعلق و توجه قطعاً نیاز به مهارتهای سالم بین فردی خواهید داشت . 

یکی از نشانه های سلامت روان ، وجود روابط بین فردی متعادل است که معمولاً در چهار مرحله نمود پیدا می‌کند. 

۱- نیاز به ارتباطات 

۲-مهارت های لازم برای شروع ارتباط 

۳- مهارت های لازم برای ادامه دادن و ثبات ارتباط کارآمد 

۴ -تشخیص ناکارآمد بودن ارتباط و پایان دادن به رابطه آسیب زا .

 معمولاً انسان ها با دو شیوه ارتباط کلامی و غیرکلامی با هم  ارتباط برقرار می کنند. هر کدام از اینها جایگاه مناسب خود را می‌طلبد. مثلاً یک موضوع جذاب و هیجان انگیزی را تعریف کنید اما تن صدا بی رمق و حالات بدنی خسته و کسالت بار باشد، یا در مورد موضوع مهمی از فردی توضیح بخواهید اما کانون نگاه و توجه شما مخاطب شما نباشد. 

در یک ارتباط کلامی موثر 

۱- محتوای کلام (موضوع جالب  و متناسب با ضرورت گفتگوی فعلی توأم با ادب و زمینه ی فرهنگی و خانوادگی فرد مورد نظر)

 ۲- تن صدا( جاری ساختن هیجانات در تن صدا همراه با گفت‌و‌گو متناسب با موقعیت یعنی عدم یکنواختی در صدا)

 ۳- بلندای صدا (بسته به شرایط محیطی صدای خیلی آهسته نشان از خجالت و ناتوانی دارد و صدای بلند حالت تهدید و برتری طلبی)

 در ارتباط غیر کلامی نوع بازخورد رفتاری- نوع نگاه- توجه و انعکاس به موقع حالات صورت حائز اهمیت است. مثلاً در یک گفتگوی حزن آلو با لبخند و یا یک چهره بدون حالت هیچ حس همدلی و همراهی در شنونده القا نمی شود و یا نگاه های پراکنده و بی هدف در فضا حین گفتگو و یا جابجایی و تحرک زیاد -عدم تمرکز، همگی عوامل آسیب رسان  به ارتباط بین فردی کارآمد محسوب می شوند.

 در مجموع برای داشتن گفتگوی کارامد با دیگران این چهار اصل بسیار ضروری می باشند تمرکز- شفافیت- اختصار در گویش و استفاده از کلمات مناسب.

در یک  ارتباط کارآمد، یکی از مبانی مهم ، درک کامل درست از پیام‌های طرف مقابل نیز هست.  ما باید بیاموزیم که چگونه دیگران را بشنویم و متناسب با درک درست از پیام فرد مقابل بازخورد های مناسب داشته باشیم. این مقوله نیاز به مهارت گوش دادن دارد که از شنیدن ارادی می آید. گوش دادن فعالانه مستلزم دقت، توجه و تمرکز بر پیام‌هایی است که فرستنده ارسال می کند. گاهی گوش دادن منفعلانه است و فقط شنونده به لحاظ ادب گوش می کند اما حواسش جای دیگری است .گاه گوش دادن انتقادی است به نیت گرفتن نقطه ضعف و پاسخگویی انتقام جویانه صورت می گیرد و گاه گوش دادن آموزنده به نیت یادگیریاست و  گاه لذت بخش است مثلاً گوش دادن به یک موسیقی یا تئاتر... در این جا منظور از گوش دادن برای ارتباط کارآمد، گوش دادن ارتباطی است که فرد اطلاعات را بدون پیش داوری دریافت می کند و سپس با ادراک منطقی بدون رفتار تکانه ای ، پاسخ مناسب و بازخورد مناسب به گوینده می دهد.  در گوش دادن ارتباطی سه نکته مهم وجود دارد 

۱- توجه و تمرکز به گفته ها و احوالات کلامی و غیرکلامی گوینده.

 ۲- حمایت و تایید به جهت درک درست از وضعیت گوینده. 

۳- درک احساسات گوینده و درک نیت وی (همدلی) 

 موانع ارتباط موثر در روابط میان فردی 

   ۱-سریع قضاوت کردن و ارزشیابی با تحمیل ارزش ها و عقاید خود به فرد دیگر. 

۲-بی توجهی به عواطف فرد گوینده (گاه به جای تصدیق احساسات فرد و همدلی با  منطقی سازی موضوع را ادامه می‌دهیم). 

۳- به سخره گرفتن مشارکت و حرف های گوینده و حالت تحقیر آمیز در گفتار و برچسب های ناخوشایند به گوینده زدن (مثلاً تو دیوانه ای که فکر ها را می کنی یا اینکه از کی تا حالا صاحب نظر شدی؟)

 ۴ -قطع کردن صحبت طرف مقابل گاه به خاطر بی حوصلگی گاهی به خاطر ارائه راه حل زودهنگام .

۵- تجربه مشابه در مورد خود گفتن  و ارجاع موضوع به خود، مثلاً منم‌مثل تو این شرایط را دارم و ...

در مجموع بسیاری از ما چون مهارت‌های ارتباط موثر را نمی دانیم دچار مشکلاتی در زمینه های ارتباطی می شویم و چون این مقوله ارتباط برای سلامت انسان شاخصه بسیار مهمی به شمار می رود ،ضروری است که هر انسانی یک بازنگری  در ارتباطات و سدهای موانع ارتباطی و فنون برقراری ارتباط خود داشته باشد. چرا که بسیاری از سیکل های ناکارآمد روابط ناسالم که مدام تکرار می شوند و در چرخه های معیوب گرفتاری ایجاد می کنند از همین ناکارآمدی در روابط بین فردی و مدیریت آن ایجاد می شود. ارتباط سالم برقرار کردند بسیاری از نیازهای انسان را برطرف می سازد.

 گردآورنده اکرم رمضان زاده روان شناس و مشاور خانواده