محسن اسماعیلی: علی رغم زحمت امام هنوز گفتمان فقه فردنگر غالب است

محسن اسماعیلی در نشست علمی «تحولات تاریخی مفهوم فقه و آثار جدایی آن از اخلاق» پژوهشکده امام خمینی(س) و انقلاب اسلامی، گفت:با توجه به اینکه یکی دیگر از آفات مهم این است که گفتمان فقه فردنگر بر فقه جامعه‌ساز غلبه پیدا کرد، علی رغم زحمتی که امام کشیده و همه تحولی که اتفاق افتاد، هنوز هم گفتمان فقه فردنگر در مبانی، استنباط‌ها و هنگام تعارضات غالب است. اهداف اساسی و امور مهم از نظر دین، نقش ثانوی پیدا کرده‌اند و جایشان را داده‌اند به اموری که اهم و اساسی نیستند. امیرالمؤمنین(ع) در نهج البلاغه می‌فرماید کسی که وقتش را برای امور مهم می‌گذارد، اولین نتیجه نامطلوبش این است که برای امور اهم انرژی ندارد.

 برخوردهایی که امام در دهه اول می‌کرد، کجا است؟

 

عضو مجلس خبرگان رهبری تأکید کرد: یکی از پیشنهادات من این است که واقعا ما نیاز داریم آیات الاحکام جدید بنویسیم. بین ما مرسوم است و همه شنیده‌ایم که می‌گویند 500 آیه الاحکام داریم. این 500 آیه فردی هستند و یکی هم در مورد عدالت و آزادی و عمران و آبادی نیست. همه قرآن آیات الاحکام است و ما 500 آیه را آورده‌ایم. ما به این معنا نیازمند آیات الاحکام هستیم که نگاه کنیم چه چیزهایی باقی مانده است. مرحوم حکیمی می‌گوید یک عروه الوثقی دیگر نیاز داریم که با مبانی فقه جواهری استنباط کنیم و احکام سیاسی و اجتماعی را بگوییم. بعد از انقلاب یک مقدار کارهایی هم کرده‌ایم ولی واقعا چشمگیر نیست. من یک وقتی در شورای نگهبان هم بوده‌ام و دیده‌ام که فقهای آنجا هم حداکثر فقهای معمول هستند و یک مسأله جدید اجتماعی که مطرح می‌شود، استنباطی وجود ندارد.

وی یادآور شد: برخوردهایی که امام در دهه اول می‌کرد، کجا است؟ ایشان می‌خواسته این فقه عروه دیگری باشد که نبوده است. مثلا می‌خواستیم حقوق کار را با اجاره اشخاص در فقه حل کنیم؛ معلوم بود که نمی‌شود. نمی‌توانیم هزار سال صبر کنیم که عروه جدید تولید شود؛ والّا پاسخ نداریم. نکته دیگر اینکه شهید صدر می‌گوید در ارائه همین فقهی که داریم تجدید نظر کنیم. آیا الآن هم در ارائه توضیح المسائل به مردم باید از نجاسات و طهارت شروع کنیم؟! ایشان اساسنامه‌ای برای تحول در آموزش و پژوهش حوزه نوشته است. فلسفتنا و اقتصادنا قسمت‌هایی از آن طرح بزرگ تحول در حوزه علمیه بوده است.

اسماعیلی گفت: من معتقدم در همین توضیح المسائل فعلی باید دو تحول به وجود بیاید. یک اینکه حقایق و اخلاقیات لازم و دو اینکه فرعیات، فردیات و عباداتی که الآن داریم را بازنگری داشته باشیم تا بشود با نسل جوان صحبت کرد. این می‌تواند در حل بسیاری از مشکلات ما در جامعه کمک شایانی داشته باشد.