دیابت بیماری است که با بالا بودن قند خون ارتباط دارد و به همین علت خیلیها خوردن قند و شیرینها را با دیابت مرتبط میدانند. هر چند درست است که خوردن مقدار زیاد قند اضافی میتواند ریسک دیابت را بالا ببرد، اما مصرف قند، تنها یک تکه از پازل است.
فاکتورهای زیاد دیگری مانند تغذیهی عمومی، سبک زندگی و ژنتیک نیز در این بیماری دخیلند. در این مطلب مروری داریم بر نقش قند و شیرینی در ابتلا به دیابت و نکاتی به شما ارائه میدهیم که بتوانید از این بیماری پیشگیری کنید.
دیابت چیست؟
دیابت زمانی رخ میدهد که بدن دیگر نمیتواند به طور موثر قند خون را تنظیم کند. این اتفاق میتواند وقتی باشد که لوزالمعده دست از تولید انسولین کافی میکشد یا وقتی که سلولها حساسیت خود را نسبت به انسولین از دست میدهند و یا هر دو. انسولین هورمونی است که برای انتقال قند خون از جریان خون به سمت سلولها لازم است، بنابراین هر دو حالت میتوانند موجب افزایش قند خون شوند.
آیا قند موجب دیابت میشود
بالا بودن قند خون در بلند مدت میتواند منجر به مشکلاتی مانند افزایش احتمال بیماری قلبی، آسیب به عصبها و آسیب به کلیهها شوند، بنابراین مهم است که کنترل شود.
دو نوع دیابت وجود دارد که هر کدام علتهای متفاوتی دارند:
. دیابت نوع اول: زمانی روی میدهد که سیستم ایمنی شما به لوزالمعده حمله کرده و توانایی آن برای تولید انسولین را نابود میکند.
. دیابت نوع دوم: زمانی روی میدهد که لوزالمعده دیگر انسولین کافی تولید نمیکند یا سلولهای بدن دیگر به انسولین تولید شده واکنش مناسب نشان نمیدهند یا هر دو.
دیابت نوع اول نسبتا نادر است، معمولا ژنتیکی است و تنها 5 تا 10 درصد از تمام کل دیابتها را تشکیل میدهد.
اما دیابت نوع دوم که موضوع مورد بحث ما در این مطلب است، 90 درصد موارد دیابت را شامل شده و اساسا به دلیل رژیم غذایی و سبک زندگی ایجاد میشود.
قند چگونه متابولیسم میشود؟
بیشتر افراد وقتی در مورد قند حرف میزنند منظورشان گلوکز است یا همان قند و شکر معمولی که از چغندر قند یا ساکاروز تهیه میشود. ساکاروز این مولکول گلوکز و یک مولکول فروکتوز که با هم پیوند میخورند درست شده است.
وقتی شما ساکاروز میخورید، مولکولهای گلوکز و فروکتوز پیش از اینکه جذب خون شوند توسط آنزیمهایی در رودهی کوچک شما از هم جدا میشوند. این اتفاق باعث افزایش سطح قند خون شده و به لوزالمعده سیگنال میدهد که انسولین ترشح کند. انسولین، گلوکز را از جریان خون به سمت سلولها میبرد یعنی جایی که به عنوان انرژی، سوخت و ساز شود.
مقدار کوچکی از فروکتوز توسط سلولها جذب شده و به عنوان انرژی مصرف میشود و باقیمانده که بیشتر هم هست به کبد منتقل میشود؛ جایی که یا به گلوکز جهت انرژی تبدیل خواهد شد و یا به عنوان چربی ذخیره خواهد شد. از آنجاییکه فروکتوز میتواند به چربی تبدیل شود، مصرف مقدار زیاد آن میتواند سطح تریگلیسرید را بالا برده و در نتیجه ریسک بیماری قلبی و کبد چرب را افزایش بدهد. متابولیسم فروکتوز نیز سطح اسید اوریک خون را بالا میبرد.
اگر کریستالهای اسید اوریک در مفاصل رسوب کنند، بیماری دردناکی به نام نقرس بروز خواهد کرد. اگر قندی که مصرف میکنید بیشتر از آنچه که بدنتان میتواند به عنوان انرژی مصرف کند باشد، این مقدار اضافی به اسیدهای چرب تبدیل شده و به عنوان چربی ذخیره میشوند.
آیا قند، ریسک دیابت را افزایش میدهد؟
تعداد زیادی از مطالعات دریافتهاند افرادی که به طور مرتب نوشابههای قندی مصرف میکنند، 25 درصد بیشتر در معرض ابتلا به دیابت نوع دوم هستند. نوشیدن تنها یک نوشیدنی قندی در روز، این ریسک را 13 درصد بالاتر میبرد. ضمنا معلوم شده کشورهایی که بیشتر میزان مصرف قند را دارند، نرخ دیابت نوع دوم نیز بینشان بیشترین است و کشورهایی که پایینترین آمار مصرف قند را دارند، ریسک دیابت درمیان آنها پایینترین است. ارتباط میان مصرف قند و دیابت حتی بعد از کنترل فاکتورهایی چون مصرف کالری مجموع، وزن بدن، مصرف الکل و ورزش همچنان موجود بوده است.
هر چند این بررسیها ثابت نمیکنند که قند موجب دیابت میشود اما این ارتباط قوی وجود دارد. بسیاری از محققان عقیده دارند که قند، ریسک دیابت را هم مستقیما و هم به طور غیر مستقیم بالا میبرد. قند مستقیما میتواند ریسک دیابت را افزایش بدهد زیرا فروکتوز روی کبد تاثیر دارد که شامل بروز کبد چرب، التهاب و بوجود آمدن مقاومت به انسولین میشود. این تاثیرات میتوانند موجب تولید غیرنرمال انسولین در لوزالمعده شده و ریسک دیابت نوع دوم را بالا ببرند.
خوردن مقادیر زیاد قند و شیرینی به طور غیرمستقیم نیز با منجر شدن به افزایش وزن و افزایش چربی بدن، ریسک دیابت را افزایش بدهد زیرا هر دوی اینها ریسک فاکتورهایی برای دیابت هستند.
برای کاهش اثرات منفی مصرف زیاد قند، سازمان بهداشت جهانی توصیه میکند مصرف قند اضافی که به طور طبیعی در غذاها موجود نیستند نباید بیش از 10 درصد کالری دریافتی روزانه باشد.